Wywieszone na masztach biało-czerwone flagi powiewają na wietrze, z wielu domów dobiegają patriotyczne pieśni, a łuski ze salwy honorowej właśnie opadły na ziemię – to dzisiaj mija 230. rocznica uchwalenia Konstytucji 3 maja, czyli jednego z największych symboli polskiego oświecenia oraz “ostatniej woli i testamentu gasnącej Ojczyzny”.

Ojczyzny, która reform i zmian potrzebowała. Rzeczpospolita Obojga Narodów przestała być państwem w pełni suwerennym, a jej protektorem była mocarna Rosja, której wpływy nie sposób nie było nie zauważyć w wewnętrznej polskiej polityce. Ponadto szlachta, skłonna do manipulacji przez obce potęgi, nadużywała narzędzi swojej władzy, takich jak liberum veto, czego efektem była absolutna stagnacja.

Czas zmian jednak w końcu nadszedł. Sejm Wielki zaczął swoje obrady, a obóz reformatorski, w skład którego wchodziły takie postacie, jak Hugo Kołłątaj, Ignacy Potocki, czy Stanisław Małachowski zaczął nabierać rozmachu i przygotowywać podwaliny pod przyszłą ustawę zasadniczą poprzez analizowanie dotychczasowych dorobków XVIII-wiecznej myśli politycznej, przykładowo konstytucji amerykańskiej. Grupa ta miała duże poparcie Króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Konstytucję uchwalono podstępnie. Gdy posłowie, którzy stanowili opozycję do nieprzychylnych dla ich interesów reform, byli wciąż na feriach wielkanocnych, Sejm poddał pod głosowanie projekt ustawy zasadniczej. Miało to miejsce 3 maja 1791 r. i tego samego dnia konstytucję zatwierdzono, a Król ją zaprzysiągł, wypowiadając przy tym słowa: “Przysięgłem Bogu, żałować tego nie będę”.

Jakie zmiany towarzyszyły Konstytucji 3 maja? Przede wszystkim wprowadzała ona trójpodział władzy oraz znosiła liberum veto. Ponadto, potwierdzono w niej przywileje mieszczańskie, takie jak prawo do bezpieczeństwa osobistego, prawo do podjęcia pracy w administracji publicznej oraz prawo posiadania majątków ziemskich – miasta od teraz mogły także wysyłać na Sejm swoją reprezentację. Niestety nowa Konstytucja była impulsem do zawiązania się konfederacji targowickiej i do wybuchu wojny polsko-rosyjskiej, której rezultatem był II rozbiór Rzeczypospolitej.